İngilizce de kafa karıştırıcı kurallardan biri olan İngilizce dolaylı ve dolaysız cümleler konusu aslında mantığını anladığınızda çok basit gelecek. Dolaysız yani direk kurulan cümleler direct, dolaylı kurulan cümlelere de indirect olarak adlandırılır.
Yeni bir dil öğrenirken genel de önce kendimizi ifade etmekle başlıyoruz bu sebeple öncelikle dolaysız yani direct cümleleri öğreniyoruz.
Kendi dilimizde yani türkçe düşündüğümüzde duyduğunuz şeyleri direk aktardığınız cümleler dolaysız (direct) cümlelerdir. İngilizce de bu konuyu net anlamamız için öncelikle türkçe karşılığının nasıl olduğu anlaşılmalıdır. Türkçe de dolaysız cümleleri tespit edebilmek için ‘’dedi, der, böyle cavep verdi’’ gibi kelimeler gördüğümüzde bunun dolaysız cümle olduğunu anlayabiliriz.
Dolaysız cümlelerin bir kişinin söylediklerinin direk aktarıldığı, dolaysız, yanına hiçbir şey katılmadan kurulması gerekir. Dolaysız cümlelerde cümlenin tümü ana cümle olarak adlandırılmaktadır; tırnak içerisinde olan cümle de yan cümle olarak adlandırılmaktadır.
Örneğin;
Ali beni aradı ve ‘’seni özledim’’ dedi.
Ali called me and he said, ‘’I miss you’’.
Burada Ali’nin direk kendisini aradığı ve karşıdaki kişi ne söylüyorsa direk aktardığı görülüyor; bu sebeple bu cümle direct yani dolaysız cümle.
Ayrıca dolaysız cümlelerin çok önemli bir kuralı vardır.
! Dolaysız cümlelerde karşıda ki kişinin kurduğu cümle tırnak içinde yazılmalıdır.
Dolaylı anlatımda karşıda ki kişinin bize söylediği şeyleri kendimiz anlatırız. Direk karşıda ki kişinin söylediği cümleyi almayız. Indirect yani dolaylı cümlelerde doğrudan değil cümleyi kendimiz kurarak anlatırız.
Yukarıda gördüğünüz gibi Ali’nin söylediklerini tırnak içerisinde kullanmadık. Ali’nin kurduğu cümleyi kendimiz anlatıyoruz ve bu sayede dolaylı cümle kurmuş oluyoruz.
Dolaylı ve dolaysız cümleleri ayırt edebilmek için kullanabileceğimiz en basit yöntem cümlede hemen tırnak işareti aramaktır. Cümlede tırnak işaretini gördüğünüzde o cümlenin dolaysız yani direct cümle olduğunu kolayca anlayabilirsiniz.
İki cümle yapısı da geçmiş zaman kullanarak kurulmalıdır çünkü önceden söylediklerini aktarıyoruz.
İngilizce de dolaysız cümleyi dolaylı cümleye çevirmek çok kolaydır. Bu cümleyi kurmaktan asla korkmayın gelin bunu örneklerle inceleyelim.
Örnek 1: He said ‘’I can play football’’.
He said that he could play football.
Bir cümleyi dolaylı cümleye çevirirken bazı zaman kalıplarını değiştirmeniz gerekir.
Next weekend = the weekend after
Now = Then
Tomorrow = The Next Day
Tonight = That Night
Today = That day
This (morning) = That (morning)
Dolaysız cümle Dolaylı cümleye çevrilirken bazı zaman değişiklikleri yapılması gerekmektedir.
Past Simple = Past Simple / Past Perfect
Present Simple = Past Simple
Future Simple = Would
Models verbler yardımcı fiiller olmalıdır.
Must = Must / Had to
Will = Would
May = Might
Can = Could
Needn’t = Didn’t need to / Didn’t have to
Shall = Should
Bu kuralları göz ardı etmezseniz dolaysız cümleleri dolaylı cümlelere çevrimek çok kolay ve hatasız olacaktır.
Örnek 1: He said ‘’I can play football’’.
He said that he could play football.
Burada ki örnekte görüldüğü gibi can = could olarak değişmektedir ve bu kuralı unutmadığınızda hatasız bir dolaysız cümleden dolaylı cümle yapma olacaktır. Cümlenizde eğer tırnak içerisinde bir yan cümle kullanacaksanız yani direk cümleyi alacaksanız burada zaten her hangi bir değişiklik yapmanıza gerek kalmayacaktır.